Het Belgian Forum for Urban Security BeFUS vzw ijvert sinds 1995 voor doeltreffende en kwaliteitsvolle preventie- en veiligheidsmaatregelen op lokaal niveau. Zij doet dit via discussiefora, uitwisseling van goede praktijken en belangenbehartiging van haar leden. In 2020 verenigt het BeFUS 63 Belgische gemeenten. Het BeFUS maakt deel uit van het Europees Forum voor Veiligheid en Preventie in de Steden die 250 steden telt als lid.
Een integraal en geïntegreerd lokaal preventie- en veiligheidsbeleid dat op evenwichtige wijze inzet op preventie, herstel en handhaving staat centraal. Veiligheidsvragen komen op lokaal niveau aan de oppervlakte maar hangen vaak vast aan oorzaken die het lokale overstijgen. Een degelijke lokale aanpak impliceert dan ook een gezamenlijke aanpak met de verschillende bestuursniveaus.
Voor uitvoering van dit beleid sturen steden en gemeenten duizenden preventie- en veiligheidsmedewerkers aan, waarvan een 3.500-tal gesubsidieerd worden door diverse bovenlokale overheden voor een totaal van ongeveer 130 000 000€/jaar, hoofdzakelijk :
Een 1.850-tal medewerkers in de Strategische Veiligheids- en Preventieplannen, gefinancierd door de FOD Binnenlandse Zaken (ongeveer 35 074 835,12 €/jaar + 1 878 221,2 €/jaar voor ACTIVA 346, + 513 556,08 €/jaar voor ACTIVA 90, totaal van 37 466 612,4€/jaar)
Een 30-tal bemiddelaars i.h.k.v. Gemeentelijke Administratieve Sancties, gefinancierd door de POD Maatschappelijke Integratie, ong. 1.874.000 €/jaar)
Een 700-tal medewerkers in de Sociale Cohesieplannen, gefinancierd door de Waalse Overheidsdienst (Binnenlandse Sociale Actie, ong. 36.120.000 €/jaar)
Meer dan 700 medewerkers in de Preventie- en Nabijheidsplannen van de Brusselse gemeenten, gefinancierd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (ong. 31.092.640 €/jaar)
Een 180-tal medewerkers in diensten voor omkadering van de gerechtelijke alternatieve maatregelen, gefinancierd door de FOD Justitie in loop van communautarisatie (ong. 9.100.000 €/jaar)
Ex-veiligheidscontracten: 14.166.000€ voor 2019 aan de 29 gemeenten die meestal aan de lokale politiezone doorgestort hebben.
Opmerking : minstens zoveel preventie- en veiligheidsmedewerkers worden co-gefinancierd met eigen lokale middelen van de steden en gemeenten.
Een lokale aanpak van veiligheidsvraagstukken
“ Veiligheid is een essentieel gemeenschappelijk goed, nauw verbonden met andere domeinen, nl. sociale integratie, het recht op werk, gezondheid, onderwijs en cultuur. Toegang tot deze rechten bevordert het recht op veiligheid. Veiligheid is een conditio sine qua non voor een duurzame ontwikkeling van de mensen.“,
EFUS manifesten, Zaragoza “Security, Democracy and Cities” (2006); Barcelona “Co-producing Urban Security Policies” (2017)
De lokale overheden staan voor ernstige uitdagingen. Als gevolg van beweging, evolutie en vergrijzing van de bevolking tellen steden en gemeenten steeds meer en diverse inwoners en vergroot de druk op de publieke ruimte. Spanningsvelden tussen groepen geven aanleiding tot (samenlevings) conflicten, wrijvingen en overlast. Tevens verzwakken sociale en economische ongelijkheden dit samenleven en haar sociale cohesie. Als onrechtvaardig ervaren ongelijkheden in o.a. armoede, wonen, onderwijs, werk, gezondheid….vergroten de kans op frustraties en agressie naar zichzelf of naar anderen. Ongelijkheden, verschillen, het anders-zijn… leiden ook tot allerlei vormen van polarisatie die een groot risico inhouden voor onze huidige manier van respectvol, democratisch en veilig samenleven.
Het BeFUS vzw zal zich de komende jaren dan ook focussen op het versterken van de deskundigheid en van de uitwisselingen, tevens rekening houdend met digitale ontwikkelingen, m.b.t.:
- het samenleven en het beheer van de openbare ruimte en van zijn verantwoordelijk delen,
- de strijd tegen sociale polarisatie,
- het lokale bestuur van het samenleven : de methodologie, evaluatie, (digitale) communicatie, en de nabijheid tussen burgers en instellingen,
- het interpersoonlijke geweld,
- de sociale samenhang bij en tussen jongeren…
… tevens rekening houdend met digitale ontwikkelingen.
Nood aan financiële en structurele duurzaamheid van lokaal beleid
Om lokale acties in de toekomst op een methodologische en strategische wijze te ondersteunen, is een brede beleidsfocus op criminaliteitspreventie aangewezen, met inbegrip van proactieve en ondersteunende acties ter bevordering van de levenskwaliteit en het veiligheidsgevoel. Om de verschillende toekomstige plannen te structureren, stellen we voor om de inhoud ervan (de acties en hun doelstellingen) te verbinden aan een beperkt aantal brede beleidsdomeinen en strategieën. De beleidsdomeinen treffen zowel de aanleidingen als de oorzaken van veiligheidsvraagstukken. De strategieën vinden hun plaats in het driesporenbeleid van preventie, zorg/herstel en handhaving.
Op basis van een degelijke omgevingsanalyse en gedragen politieke keuzes ontwikkelt de lokale overheid binnen 4 beleidsdomeinen een eigen lokaal preventie- en veiligheidsbeleid, waarbij zij de autonomie krijgen om zelf accenten te leggen. Een integraal beleid werkt in op de vier beleidsdomeinen, die de voedingsbodem vormen van onveiligheid en de onveiligheidsgevoelens, zoals voorgesteld in de pyramide hieronder :
Die pyramide wordt door vier lagen samengesteld :
(1) De eerste laag is “Bevorderen van sociale inclusie”, wat betekent het individueel versterken/activeren van de burger, bevorderen deelname aan maatschappelijk leven, kritische denkwijze en een houding van respect, openheid en solidariteit ontwikkelen en het ontwikkelen van de slagvaardigheid van de bewoners, met name in hun vermogen om deel te nemen aan de evolutie van hun wijk;
(2) In tweede is “Bevorderen van het veilig samenleven” : het goed samenleven versterken, het verbinden van groepen inwoners, de burgers bewuster maken van de gemeenschappelijke regels en waarden van een goed samenleven en het herstellen van de communicatie tussen (potentieel) conflicterende individuen en groepen, met aandacht voor conflicten die een impact op de openbare ruimte hebben;
(3) “Verminderen van overlast en hinderlijk gedrag”, de derde laag, begrijpt in het bevorderen van gewenst en correct burgerlijk gedrag zonder het creëren van hinder noch overlast, al dan niet in de openbare ruimte en bewustmaking van de risico’s van verslaving en overmatig gebruik van alcohol en drugs en de bagatellisering van de daarmee gepaard gaande overlast;
(4) Eindelijk is de vierde laag met “Voorkomen van slachtofferschap”, dus voorkomen van criminaliteit, van vermogens – en gewelddelicten met sensibilisering van en bemiddeling tussen daders en slachtoffers.
Verwachtingen
Wij verwachten dat de federale, regionale en gemeenschapsregeringen de steden en gemeenten ten volle ondersteunen in de uitvoering van hun lokaal preventie- en veiligheidsbeleid, door :
1. Het (h)erkennen van de rol van steden en gemeenten als drijvende krachten achter het preventie- en veiligheidsbeleid, dat op lokaal niveau de drie sporen -preventie, zorg en handhaving- integreert en dat integraal deel uitmaakt van een globaal sociaal cohesiebeleid.
2. Dit kan door de gemeentelijke autoriteiten actief te raadplegen en te betrekken bij opmaak van alle preventie-, veiligheids- en sociale cohesieplannen, zowel op vlak van inhoudelijke prioriteiten, te hanteren methodieken, te ontwikkelen acties en projecten,… als op vlak van de financiële en inhoudelijke verantwoording.
3. Tevens vergt dit een meerjarenplanning waarin de looptijd van de diverse plannen afgestemd is op de lokale beleidscyclus van 6 jaar. In het bijzonder maakt dit ook een nauwere afstemming met de Zonale Veiligheidsplannen mogelijk. Evaluatiemethoden, -termijnen en -sjablonen van de verschillende subsidiërende instanties moeten onderling geharmoniseerd worden én aansluiten op de rapportering i.h.k.v. de Beleids- en BeheersCyclus.
4. Het erkennen, mandateren en ondersteunen van de regierol die de preventieambtenaren en de coördinatoren van de sociale cohesieplannen opnemen in het lokale preventie- en veiligheidsbeleid. Een integrale aanpak van veiligheids- en samenlevingsproblemen kan slechts gerealiseerd worden in samenwerking met heel wat partners. Niet alleen partners uit de ruime veiligheids- en welzijnssector -zoals politie, gemeenschapswachten, straathoekwerkers, preventiecoaches, jeugdwelzijnswerkers, bemiddelaars, opbouwwerkers,…, maar ook partners die een rol hebben in de organisatie en onderhoud van de openbare ruimte dragen bij tot een goed en veilig samen leven. Regisseren betekent samen met de partners tot een gedragen plan van aanpak komen waarin ieder zijn rol opneemt en overeenkomstig zijn bevoegdheden de nodige initiatieven uitvoert, mét erkenning en respect voor ieders rol binnen de veiligheidsketen.
5. Het garanderen van een structurele en duurzame financiering zodat deze integrale plannen de lokale ontwikkelde expertise en knowhow in stand houden, en ook effectief kunnen uitgevoerd worden op het terrein door voldoende en deskundige medewerkers. Dit impliceert minimaal een jaarlijkse indexering van de subsidiebedragen zodat minstens de toenemende loonkost van ervaren personeel gefinancierd wordt. Ook de kleinere gemeenten hebben baat bij een evenwichtig veiligheidsbeleid en de subsidiëring ervan. Een transparante subsidietoekenning o.b.v. meerdere objectieve criteria is aangewezen, zoals criminaliteits-en veiligheidsproblematiek, socio-demografische kenmerken, ligging, gebruikersprofiel, stedelijke functies (het aantal en surplus gebruikers (ihkv werk, school, studies scholieren, studenten, vrijetijd, toerisme…). Een dotatiesysteem naar analogie met de politiezones kan overwogen worden.
6. Het actief ondersteunen van de steden en gemeenten door het aanreiken van (omgevings)analyses, goede praktijken, middelen, eigentijds campagnemateriaal, nuttige tools voor impactevaluatie en gebruiksvriendelijke verantwoordingsinstrumenten, en door het bepaalde intergemeentelijke projecten op het supralokaal niveau mutualiseren.
7. In het bijzonder vragen we ondersteuning en inspiratie in de aanpak van actuele (vb. cybercriminaliteit,, polarisering, misbruik van nieuwe psychoactieve stoffen….) en hardnekkige (vb. intrafamiliaal geweld) fenomenen, de inzet van nieuwe technologieën (vb. social media, slimme camera’s,…) en de uitrol van vernieuwende methodieken (vb. Crime Prevention Trough Environmental Design, pleinpatrons, bestuurlijke handhaving…).
Voor het BeFUS vzw en haar 63 lidgemeenten, onder voorzitterschap van Mevrouw Dorah ILUNGA, Schepen van Sint Joost ten Node, sinds 3 september 2020
Ter info, hieronder vindt u de vorige memorandums van het BeFUS vzw :
